Sociale innovatie en ketensamenwerking: wat moet er gebeuren?

Hoe zorg je als bedrijf voor een cultuur waar mensen en innovatie de ruimte krijgen? Welke kansen en mogelijkheden liggen er op het gebied van sociale innovatie? Dat (en ketensamenwerking) werd besproken in de voorlopig laatste uitzending van het Bouw Idee Café. Over innovatie en bouw wordt namelijk veel geschreven en nog meer gepraat, maar wat moet er nou echt gebeuren?

Yvonne Ton praat over sociale innovatie en ketensamenwerking met prof. dr. Jack van der Veen (hoogleraar Nyenrode University), Inge Vermunt (innovator bij HD Impact), Douwe van den Wall Bake (innovatiemanager bij TBI), en Cora Jongenotter (TIP Circulair). Hoofdvraag: wat moet er gebeuren (en wie moet dat doen) om ruimte voor innovatie te scheppen?

Bekijk de video of lees het artikel verder onder de afbeelding

Zachte kant van de bouw

Innovatie bestaat uit meer dan technische hoogstandjes. Uiteindelijk zijn het mensen die ze bedenken en uitvoeren. Lijkt logisch, maar een goede samenwerking voor elkaar krijgen is lastiger dan je denkt. Hoe maken we die samenwerking kansrijker? Jack van der Veen is als hoogleraar supply chain management verbonden aan Nyenrode. Hij stelt dat je bij innovatie niet moet denken in geld en macht en dat de focus niet moet liggen op goedkoper. "In innovatie moet behoorlijk geïnvesteerd worden, dus het duurt best even voor je het hebt terugverdiend. Insteek zou moeten zijn dat je waarde creëert voor de eindgebruiker." Samenwerken houdt volgens Van der Veen meer in dan werken aan hetzelfde project. "Er moet synergie ontstaan: 1 + 1 = 3. Je moet samen doen wat je alleen niet kunt." Ketensamenwerking vraagt een nieuwe mindset, stelt hij. "Mensen vragen aan het begin wat het oplevert, en dat is niet het juiste uitgangspunt."

Katalysator voor verbetering

Dat geld geen startpunt zou moeten zijn in innovatie en samenwerken, wil niet zeggen dat het geen geld oplevert. Dat bewijst Inge Vermunt met HD Impact, een "katalysator en kleine toevoeging aan de sector, waardoor samenwerkingsprocessen sneller gaan lopen, met grote gevolgen". Het pilotproject met Dura Vermeer rondom de bouw van het Tudorpark in Hoofddorp heeft in vier maanden een besparing van €225.000 opgeleverd. 'Gewoon' omdat door beter samen te werken, betere ideeën ontstonden. Daar stopt het niet. Vermunt: "Die verbeterpunten worden meegenomen, en blijven dus opleveren".

HD Impact realiseert die betere samenwerking door voorlieden van ketenpartners tweewekelijks bij elkaar te brengen. Onder professionele begeleiding van trainers wordt in kleine stapjes gewerkt aan betere samenwerking. "Alles wordt besproken. Er wordt vooraf een raming gemaakt van de effecten en er wordt een doelstelling geformuleerd die aansluit op de behoefte van de professionals op de werkvloer. De samenwerking wordt regelmatig gemeten. In plaats van langs elkaar te werken ontstaat er nu een hechte club specialisten." Financiële winst als uitgangspunt nemen is niet de juiste mindset, stelt ook Vermunt. Ze ziet dat terug op de werkvloer. "Een metselaar doet liever zijn werk in één keer goed, dan dat hij meer uren schrijft, omdat hij steeds terug moet komen vanwege een slecht lopend proces of planning."

Harde cijfers

Sociale innovatie loont dus, zo lijkt het, maar investeert de sector eigenlijk wel genoeg in soft skills en hoeveel dan precies, vraagt Chantal Daris. Concrete cijfers worden niet genoemd, maar er is genoeg te doen op dit vlak. Vermunt noemt het BIO-programma, 'Blijven investeren in ontwikkelen', als goed voorbeeld, maar zegt ook dat "de bouwagenda volstaat met innovaties, maar de kolom sociale innovatie zo goed als leeg is". Ook Yvonne Ton is op zoek naar feiten en cijfers. "Wordt de kwaliteit eigenlijk beter van sociale innovatie?" Ja, knikt Vermunt, want "in het project Tudorpark is de helft van de herstelkosten per week teruggedrongen, alleen door met elkaar te praten".

Van binnen naar buiten

Uiteindelijk gaat het allemaal over gedrag. Hoe beïnvloed je dat? Douwe van den Wall Bake is innovatiemanager bij TBI. Het is zijn taak om de boel in beweging te brengen en een sfeer van vernieuwing, een ecosysteem te creëren. Zoiets ontstaat niet vanzelf. "Mensen willen de ruimte krijgen om te innoveren, daar is bestuurlijke verandering voor nodig. Je moet budget en tijd beschikbaar stellen voor innovatie. Je moet het vieren, belonen. Je moet doorpakken. Mensen die in de techniek werken zijn vaak heel inventief. Er worden heel veel, heel erg dure prototypes gemaakt. Er vervolgens mee aan de slag gaan, doorpakken, dat gebeurt vaak niet. Dat moet veranderen." De oplossing zit volgens Van den Wall Bake in het bij elkaar brengen van mensen, het vormen van een keten. "Van inventief naar innovatief door veel meer samen te werken." TBI maakt deze visie concreet in een eigen marktplaats voor innovators. "Iemand zet daar zijn idee op en krijgt dan bijna als vanzelfsprekend hulp van anderen. Mensen vinden het leuk om elkaar te helpen." Voorlopig is deze alleen toegankelijk voor TBI-medewerkers. Het bedrijf kiest er bewust voor om eerst de interne keten op te zetten, maar werkt al aan de volgende stap. "Sinds dit jaar worden ook externe partijen betrokken. In de Innovatieprijs hebben we bijvoorbeeld voor het eerst een externe challenge rondom afval in de keten."

Kennisdeling tussen onderwijs en praktijk

Cora Jongenotter werkt met de Talent Innovatie Pool (TIP) Circulair aan een sterkere verbinding en betere kennisdeling tussen het onderwijs en het bedrijfsleven. In dit programma werken studenten van de Hogeschool Rotterdam samen met young professionals aan een casus uit het bedrijfsleven. Dat leidt tot kennisontwikkeling aan beide kanten. "Studenten brengen een frisse blik in, de young professionals de kennis over het bedrijf en het product. Zo komen ze samen sneller tot innovatieve oplossingen." Wie de meeste kennis heeft, doet dus niet ter zake. Zo kijkt Jongenotter niet en die visie deelt Van der Veen: "In innovatie stelt het niet hebben van kennis je niet op een achterstand. Kinderen hebben helemaal geen kennis en zijn het meest creatief van iedereen, omdat ze geen kaders hebben waarbinnen ze moeten denken".

Is deze aanpak genoeg om gedragsverandering in de bouw te realiseren? Nee, zegt Jongenotter, er is volgens haar meer nodig. Interdisciplinair samenwerken bijvoorbeeld. In elk geval met logistiek. Van den Wall Bake: "Je moet de motivatie hebben om iets te beginnen. Als die er niet is, vergeet het dan maar".

Samenwerken aan procesinnovatie (en vice versa)

Ook Maxime Verhagen ziet samenwerking als een voorwaarde om te innoveren en implementeren, maar gaat het snel genoeg en wat moet er gebeuren om het te verbeteren? Volgens Van der Veen kan er nog wel een tandje bij in de bouw, als het gaat om ketensamenwerking. Vermunt ziet daarvoor vier voorwaarden: koppel de harde (procesmatige kant) aan de zachte kant (de mensen), werk teamgericht, als collectief, zorg dat er een hartslag is, dus kom elke twee weken bij elkaar om te overleggen en de laatste: zet kleine stapjes. Van der Veen voegt daar het hebben van een helder doel aan toe. "Mensen willen best samenwerken, maar wel aan een gemeenschappelijk doel. Dat doel is niet de innovatie. Begin met het bepalen welke waarde je wilt creëren en haal iedereen die daarmee te maken heeft bij elkaar."

Van den Wall Bake haakt daarop in. "Wij zien de beste resultaten in de praktijk in de 'traditionele' bouwteams. Daar waar je een langetermijnsamenwerking hebt met opdrachtgevers en partners, daar gebeuren dingen." In zo'n langlopende samenwerking krijgt de investering in het eerste project kans om te gaan lonen. "In het eerste project moet je investeren in vertrouwen en kennisontwikkeling, dan kun je in de volgende de vruchten plukken. Zo is er voor iedereen iets heel moois te halen." Jongenotter: "Vertrouwen. Het is essentieel om daaraan te werken".

Concluderend kunnen we stellen dat in sociale innovatie en ketensamenwerking grote kansen liggen. Gelukkig krijgen deze onderwerpen steeds meer aandacht in de sector.

Bron: Koninklijke Bouwend Nederland